Büyüme geriliği

• Yetersiz beslenme veya emilim kusuru sonucunda ortaya çıkan enerji veya besin öğelerinden herhangi birinin eksikliği büyüme geriliğine neden olabilir.

Büyüme geriliği, çocuğun boyunun toplumdaki yaşıtlarına ve hemcinslerine göre kısa olması veya büyüme hızının yavaş olması şeklinde tanımlanmaktadır. Büyüme geriliğinde çocuğun boyu büyüme eğritisi üzerinde (persentil) o yaştaki çocukların yüzde üçünün boyundan kısa olmaktadır. Erkeklerde boyun 150 cm altında, kadınlarda ise 140 cm altında olması durumunda büyüme geriliğinden bahsedilir. 

Büyüme geriliğinin birçok nedeni vardır. Bunların başında normal variant denilen büyüme geriliği gelmektedir: Genetik-ailesel büyüme geriliğinde büyüme hızı normaldir, fakat erişkin boy genetik potansiyele uygun olarak kısa olmaktadır. Konstitüsyonel büyüme geriliğinde büyüme hızı normaldir, fakat ergenlik çağı gecikmektedir. Ergenlik çağı ile birlikte büyüme de hızlandığı için, ulaşılan erişkin boyu normaldir. Genetik büyüme geriliğinde kemik yaşı normaldir, konstitüsyonelinde ise geridir. Dünyada en sık büyüme geriliği nedeni ise nütrisyoneldir, yani yetersiz beslenme veya emilim kusuru sonucunda ortaya çıkan enerji veya besin öğelerinden herhangi birinin eksikliği büyüme geriliğine neden olabilir. Enerji eksikliği gerekli hormonların üretimini olumsuz yönde etkileyerek büyüme hormonunun biyolojik etkisini gösterememesine neden olur. Kronik hastalıklar da büyüme bozukluğu yapabilir. Örneğin çölyak hastalığı mide-bağırsak kısmında yakınma veya bulgu olmaksızın, sadece büyüme geriliği ile kendini gösterebilir. Uzun vadeli kortison kulanımı da büyüme geriliğine neden olabilir. Tiroid hormonlarının azalması veya yetmezliği de büyümeyi olumsuz etkiliyebilir. 

Hasta öyküsünün detaylandırılması ve özellikle aile bireylerinin boyunun irdelenmesi önemlidir. Yeme alışkanlığına dair sorular da sorulması gerekir. Bunun yanısıra kan tahlili yapılarak büyüme hormonlarının ölçülmesi önemlidir. Kemik yaşının tespit edilebilmesi için sol elin filmi çekilmektedir. Beyin tomografisi de büyüme geriliği nedeninin tespiti açısından gereklidir. Büyüme geriliği tespit edilirse çocukların endokrinoloji uzmanına götürülmesi tedavi açısından önemlidir. 

Hormon eksikliği sözkonusu olduğunda büyüme hormonu tedavisine başlanır. Ancak nütrisyonel büyüme geriliğinde büyüme hormonu tedavisinin yeri yoktur, çünkü aynı zamanda büyüme hormonuna direnç gelişmektedir. Genelde çocuk dört yaşını tamamlamadan önce hormon tedavisine başlanmamaktadır.