Evrenin en eski yıldızları keşfedildi

• Astronomlar Samanyolu Galaksisini çevreleyen yıldız bulutunun içinde 12-13 milyar yaşında olduğu düşünülen üç yıldızı keşfetti.

ABD’nin MIT üniversitesinden bir ekip yıldızları Samanyolu'nun "halo"sunda, yani ana galaktik diskin tamamını saran yıldız bulutunda üç çok yaşlı yıldız keşfetti. Ekibin analizine göre bu üç yıldız 12 ila 13 milyar yıl önce, yani ilk galaksilerin şekillenmeye başladığı dönemde oluştu.

Araştırmacılar, her bir yıldızın bir zamanlar kendi küçük, ilkel galaksisine ait olduğuna ve daha sonra daha büyük ama hala büyümekte olan Samanyolu tarafından emildiğine inandıkları için yıldızlara Küçük Biriken Yıldız Sistemi yıldızları anlamına gelen "SASS" adını verdi. Bugün bu üç yıldız kendi galaksilerinden geriye kalan tek şey.

Bilim insanları Samanyolu galaksisi çevresinde daha fazla eski yıldızın hayatta kalmış olabileceğinden şüpheleniyor.

Araştırmacılar benzer SASS yıldızlarını ortaya çıkardıkça, hayatta kalan ilk galaksilerinden bazıları olduğu düşünülen ultra soluk cüce galaksiler konusunda ayrıntılı incemeler yapılabileceğini düşünüyor.

Yıldızların madde bileşimleri incelendi

Las Campanas Gözlemevi'ndeki 6,5 metrelik Magellan-Clay teleskobundan yıllar boyunca topladığı yıldız verileriyle çalışan ekip buradan hareketle eski yıldızları taradı.

13,8 milyar yıl önce meydana gelen Büyük Patlama'dan hemen sonra oluşan eski yıldızların bileşiminde düşük oranda stronsiyum ve baryumun bulunduğundan hareket eden ekip veriler içerisinde yıldız ışığı ölçümleri düşük stronsiyum ve baryum bolluğuna işaret eden yıldızları aradı.

Üç yıldız 12-13 milyar yaşında

Magellan teleskobu tarafından 2013-2014 yılları arasında gözlemlenen üç yıldız üzerinde yoğunlaşan ekibin araştırmasının sonuçlarına göre bu üç SASS yıldızı güneşe kıyasla daha az miktarda demir ve helyum içeriyor. Bu oranlar yıldızların 12 ila 13 milyar yıl önce oluştuklarını gösteriyor.

Üç yıldız Samanyolu'nun halesi boyunca farklı konumlarda bulunuyor ve Dünya'dan yaklaşık 30 bin ışık yılı uzaklıkta oldukları tahmin ediliyor.

Her üç yıldız da ters yörüngede hareket ediyor

Gaia astrometrik uydusunun gözlemlerini kullanarak her bir yıldızın galaktik merkez etrafındaki hareketini takip eden ekip, ilginç bir şey fark etti: Yarış pistindeki arabalar gibi hareket eden ana diskteki yıldızların çoğuna kıyasla, üç yıldız da yanlış yöne gidiyor gibi görünüyordu. Astronomide bu durum "geriye doğru hareket" olarak bilinir ve bir nesnenin bir zamanlar "biriktirilmiş" ya da başka bir yerden çekilmiş olduğuna dair bir ipucudur.

 Bu üç yıldızın galaktik diskin ve hatta halenin geri kalanından tamamen farklı şekillerde yörüngede dönüyor olması, düşük kimyasal bolluklara sahip oldukları gerçeğiyle birleştiğinde, yıldızların gerçekten eski olduğu ve bir zamanlar Samanyolu'na rastgele açılarla düşen ve milyarlarca yıl sonra inatçı yörüngelerini sürdüren daha eski, daha küçük cüce galaksilere ait olduğu yönünde bir düşünceyi ortaya çıkardı.

 

Araştırmayı üç kadın astronomi öğrencisi yaptı

Geriye doğru hareketin, gökbilimcilerin daha önce analiz ettiği haledeki diğer eski yıldızların bir özelliği olup olmadığını merak eden ekip bilimsel literatürü inceledi ve düşük stronsiyum ve baryum bolluğuna sahip, galaktik akışın tersine gidiyor gibi görünen 65 yıldız daha buldu. Bu yıldızlar üzerine incemeler önümüzdeki dönemde devam edecek.

Araştırmanın bir diğer özelliği de bu bulgulara ulaşan üç MIT öğrencisinin de kadın astronomlardan oluşması.

 

* * *