Raynaud hastalığı 

• Raynaud fenomeni, bir veya birkaç parmağın veya ayak parmağının keskin bir şekilde beyazlaşmasıyla karakterize edilen atak benzeri bir durumdur. Daha nadiren ellerin, ayakların, burnun ve hatta dizlerin tamamı etkilenebilir. Bunun nedeni damar spazmı olarak adlandırılan durumdur.

Raynaud fenomeni, bir veya birkaç parmağın veya ayak parmağının keskin bir şekilde beyazlaşmasıyla karakterize edilen atak benzeri bir durumdur. Daha nadiren ellerin, ayakların, burnun ve hatta dizlerin tamamı etkilenebilir. Bunun nedeni damar spazmı olarak adlandırılan durumdur.

Raynaud fenomeni, altta yatan bir hastalık olmadan da ortaya çıkabilir; bu durumda birincil Raynaud fenomeni olarak adlandırılır. İkincil Raynaud fenomeni, semptomların başka bir hastalık tarafından neden olduğu durumlarda ortaya çıkar. Bunlar arasında romatizmal hastalıklar, otoimmün hastalıklar ve damar iltihabı (vaskülitler) bulunur.

Romatizma hastalarının pek çoğu Raynaud sendromundan etkilenmektedir. Bunların yanı sıra nörolojik, nörovasküler hastalıklar ve kan hastalıkları da söz konusu olabilir. Ancak tansiyon düşürücü veya migren ilaçları gibi ilaçların ve uyuşturucuların yan etkileri de mümkündür. Sürekli sarsıntılar gibi dış etkenler, örneğin basınçlı hava çekiçiyle çalışırken de söz konusu olabilir. 

Başparmaklar ve ayak başparmakları diğer parmaklara ve ayak parmaklarına göre daha az etkilenir. Hastalar, nöbetin başlangıcında parmaklarının veya ayak parmaklarının görünümünü “ölmüş gibi” olarak tanımlarlar, cilt beyazlaşır. Nöbetin ilerlemesiyle kan akışının yavaşlaması nedeniyle mavi-mor bir renk oluşabilir. Nöbetin sonu, dokuya kan akışının artmasıyla birlikte açık kırmızı bir renk tonu ile kendini gösterir. Genellikle hastalar nöbet sırasında ağrı hissederler. Ağrı ön planda ise, bunun ikincil Raynaud fenomeni olma olasılığı daha yüksektir.

Bir atak birkaç dakika ile birkaç saat arasında sürebilir. Sıklığı da değişkenlik gösterir -yılda bir veya iki ataktan günde birkaç atağa kadar. Ataklar arasında genellikle herhangi bir belirti görülmez, ancak bazı hastalar etkilenen uzuvlarında terleme artışı yaşar. Bir parmak kısa bir süre sonra pembe rengine dönmezse, Raynaud fenomeni biliniyor olsa bile acilen bir doktora muayene olunmalıdır.

Etkilenen kişiler soğuk veya nem ile stresi tetikleyici faktörler olarak tanımlamaktadır. Burada soğuktan kastedilen mutlak sıcaklık değil, daha çok göreceli sıcaklık farkıdır. Bu nedenle, serin kışlar genellikle ilkbahar ve sonbahardaki değişken sıcaklıklar veya iç mekan sıcaklığından dış mekan sıcaklığına geçiş kadar sorun teşkil etmez.

Birincil Raynaud fenomeninden etkilenenlerin çoğu ilk kez 15 ila 40 yaşları arasında semptomlar gösterir. Çocuklar ve yaşlılarda, özellikle Raynaud fenomenini tetikleyen bir altta yatan hastalık varsa, bu durumdan etkilenebilir. Kadınlar erkeklere göre dört kat daha fazla etkilenir. Birincil Raynaud fenomeni ailelerde sık görülür. 

Semptomlar Raynaud fenomenine işaret ediyorsa, öncelikle bunun arkasında başka bir romatizmal hastalık olup olmadığı veya birincil Raynaud sendromu olup olmadığı açıklığa kavuşturulmalıdır. 

Tedavi, mümkünse tetikleyici nedenin önlenmesi ve soğuktan mümkün olduğunca korunmaktan ibarettir. Kaçınılmaz bir soğuğa maruz kalmadan önce veya sonra eller iyice ısıtılmalıdır (su ile değil). Düzenli damar egzersizleri (jimnastik, sıcak-soğuk banyolar), spor, parmak masajı ve iyi bir cilt bakımı (yağlama!) da önemlidir. Nikotin kesinlikle yasaktır –pasif içicilik de dahil. Stres de damar daralmasına neden olabilir. Bu genel ve yan etkisi olmayan önlemler yeterli olmadığında ve nekroz (açık parmaklar) veya iyileşmeyen yaralar ortaya çıktığında veya ortaya çıkma tehlikesi olduğunda ilaçlar kullanılır.