• Kuzey ve Doğu Suriye ile Şam yönetimi arasında eğitim alanında sağlanan bir anlaşma doğrultusunda 21 Haziran’da Qamişlo, Hesekê, Reqa, Tebqa, Dêrazor ve Sirîn’de merkezi sınavlar yapılıyor.

ERKAN GÜLBAHÇE / HABER MERKEZİ

Suriye’de 2011'de başlayan iç savaşın ardından ortaya çıkan çok katmanlı kriz ortamı, sadece siyasi ve askeri değil, aynı zamanda sosyal ve kurumsal yapıların da yeniden tanımlanmasını zorunlu kıldı. Özellikle eğitim alanında yaşanan kopukluk, müfredat çatışmaları, dilsel eşitsizlikler ve diplomaların geçerliliği gibi başlıklar, bölgenin en temel sorunlarından biri haline geldi. Bu kritik süreçte Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi, hem kendi toplumsal ihtiyaçlarına hem de çok dilli, çok kültürlü yapısına uygun bir eğitim modeli geliştirdi. Yıllardır devam eden bu sistemin tanınması ve merkezi yönetimle eşgüdüm haline gelmesi, uzun soluklu bir müzakere süreci gerektiriyor. Son olarak, Özerk Yönetim ile geçici Şam yönetimi arasında eğitim alanında yapılan görüşmeler sonucu merkezi sınavlara dair 6 maddelik bir anlaşmaya varıldı. Bu gelişme, yalnızca teknik bir düzenlemeden ziyade eğitim sorunlarının tüm Suriye’nin genelinde çözülmesi ve normalleşmenin de önünü açıyor.

Kuzey ve Doğu Suriye Eğitim Konseyi Eşbaşkanı Semîra Hecî Elî ile yürütülen temasların arka planını, müfredat politikalarını, UNESCO’nun arabuluculuk rolünü ve Kürtçenin anayasal statüsüne dair devam eden müzakereleri ile 21 Haziran’da gerçekleştirilecek sınavın hazırlıklarını ve ayrıntılarını konuştuk. 

 

 

Merkezi sınavlara dair 6 maddelik anlaşmanın temel içeriği nedir? Taraflar nasıl bir ortak zemin oluşturdu ve bu görüşmelerin çerçevesi neydi?

UNESCO aracılığıyla uzun süredir bölgedeki eğitim sisteminin bir statüye kavuşması için diyalog içindeyiz. Bu süreçte Suriye Eğitim Bakanlığı ile ilk kez çevrim içi görüşme gerçekleştirildi ve karşılıklı müzakere zemini oluştu. 14–15 Nisan tarihlerinde Kuzey ve Doğu Suriye’den bir heyet Şam’a davet edildi. Görüşmeler yalnızca bölgedeki öğrencilerle sınırlı kalmadı; ülke içinde yerinden edilmiş, yurt dışına göç etmiş öğrencilerin eğitim statüsü de gündeme alındı. Suriye genelindeki tüm öğrencilerin haklarının korunması temel hedef olarak benimsendi.

Kuzey ve Doğu Suriye Eğitim Komitesi ile Suriye Eğitim Bakanlığı, özellikle sınavlara katılım ve öğrencilerin haklarının tanınması konusunda birçok noktada uzlaştı. Daha önce öğrenciler sınava girebilmek için Şam ya da Halep gibi rejim kontrolündeki kentlere gitmek zorundaydı. Görüşmeler sonucunda bu sorunun ortadan kaldırılması için sınavların her kantonda belirlenecek merkezlerde yapılmasına karar verildi.

2011–2025 yılları arasında Kuzey ve Doğu Suriye’de uygulanan müfredat ve bu dönemde verilen diplomaların statüsü de ele alınan başlıklar arasındaydı. Bu kapsamda karşılıklı komiteler oluşturuldu. Bizden bir heyet Şam’a gitti, aynı şekilde Şam’dan gelen heyetler bölgemizde günler süren toplantılar gerçekleştirdi. Farklı başlıklar görüşüldü ve bazı konularda ortaklaşma sağlandı. Bu uzlaşılar geçici hükümet tarafından resmiyete dökülmediği, resmi olarak ilan edilmediği için acil olmasından kaynaklı öncelikle sınav süreci üzerinde varılan anlaşma açıklandı. Açıklanan 6 maddeden dolayı öğrencilerin artık kendi bölgelerinde sınavlara girebilecek olması hem ekonomik anlamda yükü hafifletiyor hem de öğrencilerin motivasyonunu olumlu etkiliyor.

11 Haziran’dan bu yana Cizîrê, Qamişlo, Hesekê, Reqa, Tebqa, Dêrazor ve Sirîn’de sınavlara yönelik hazırlıklar sürüyor. 17 Haziran’a kadar sınava katılacak öğrenciler yeterlilikleri göz önünde bulundurarak belirlendi. 21 Haziran Cumartesi günü sınavlar yapılacak.

Daha önce 14 Haziran’da yapılması planlanan sınavların 21 Haziran’a ertelenmesinin gerekçesi neydi? 

Aslında anlaşma iki ay önce tamamlanmıştı. Geçici hükümet cephesinden kaynaklı anlaşmanın kamuoyuna açıklanmasının geciktirilmesi sınavların duyurusunun gecikmesine neden oldu. Oysa sınavlar ciddi hazırlık gerektiren bir süreçtir ve zamanında organize edilmesi gerekir. Tüm hazırlıkların sağlıklı şekilde tamamlanmasını, sınavlara girmeye hak kazanan öğrencilerin tamamının sağlıklı bir şekilde sınava katılmalarını sağlamak amacıyla sınav tarihi bir hafta ertelendi. Açıklandığı gibi 21 Haziran’da bu sınavlar gerçekleştirilecek.

Qamişlo, Hesekê, Reqa, Dêrazor, Tebqa ve Kobanê gibi kentler sınav merkezi olarak belirlendi. Bu merkezlerin fiziki ve idari altyapısı yeterli mi? 

Hem öğrenciler hem de sınav görevlileri açısından ciddi bir güvenlik sorunu beklenmiyor. Öğrenciler artık yüzlerce kilometre yol kat etmek zorunda kalmadan, kendi kentlerinde sınavlarına girebilecek. Sabah evlerinden çıkıp doğrudan sınav merkezine ulaşmaları mümkün olacak. Bu durum hem psikolojik hem ekonomik açıdan önemli bir rahatlama sağlayacak. Ufak aksaklıklar yaşansa da Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi, belediyeler ve eğitim kurumları el ele vererek bu sürecin sağlıklı ilerlemesi için büyük bir çaba gösteriyor. 2011’den bu yana elde ettiğimiz deneyim doğrultusunda, sınavlar için en uygun altyapıya sahip merkezler seçildi. Bu hazırlıklar sayesinde ciddi bir sorun yaşanması beklenmiyor.

 

 

Uygulamada Kürtçe eğitim devam ediyor fakat anlaşmalarda Kürtçeye dair açık bir ifade yer almıyor. Kürtçenin statüsü nasıl korunacak? 21 Haziran sınavları hangi dilde olacak?

21 Haziran’da yapılacak sınavlar Arapça olacak. Bu, geçici Şam hükümetinin henüz kendi müfredatını oluşturamaması nedeniyle eski Esad rejiminin müfredatına dayanıyor. Zaten Raqa, Tebqa ve Dêrazor gibi bölgelerde uzun süre bu müfredat uygulanıyordu. Ancak yeni bir eğitim düzenine geçiş hedefleniyor. Bu kapsamda Kürtçenin anayasal güvence altına alınması için çalışmalar yürütülüyor. Kürt İttifakı bu amaçla bir heyet oluşturacak ve Şam’a giderek Kürtçenin ikinci resmi dil olarak tanınması yönünde müzakereler yürütecek.

Peki yerel müfredat ile Şam müfredatı nasıl uyumlu hale getirilecek?

Kuzey ve Doğu Suriye’deki eğitim sistemi çok dilli ve çok kimlikli bir anlayışla yürütülüyor. Müfredatlar Kürtçe, Arapça, Süryanice gibi dillerde hazırlanıyor. Öğrenciler özellikle 10. 11. ve 12. sınıflar başta olmak üzere düşünsel, tartışmacı ve sorgulayıcı yetilerini geliştirmeyi esas alan, birey ve toplum odaklı bir sistem uygulanıyor. Bu sistemin ilerici ve bilimsel bir temele dayandığını düşünüyoruz. Elbette Şam yönetimiyle yapılacak görüşmelerde ortak bir zemin arayışı olacak. Ancak biz bu eğitim felsefesinden taviz vermeden, çözüm odaklı bir yaklaşımı sürdürmekte kararlıyız.

Bu anlaşma sadece bu yıl sınava girecek öğrencileri mi kapsıyor? Önceki yıllarda mezun olanlar için bir düzenleme var mı?

21 Haziran’daki sınavlara bu yıl okul diploması almış öğrenciler katılacak. Dışarıdan eğitimini tamamlamış ya da “özgür öğrenci” statüsü diye tarif ettiğimiz öğrenci kategorimiz var. Bahsettiğim bu üç kategoride yer alan öğrenciler ile Kuzey ve Doğu Suriye müfredatına göre yapılan sınavları geçmiş kişiler de katılma hakkına sahip olacak. Şu anda eğitim gören öğrencilerle birlikte bu öğrenciler de sınavda yer alabilecek.

 

 

UNESCO’nun arabuluculuğundan bahsettiniz, bu süreçte nasıl bir rolü oldu?

Evet, UNESCO başından beri sürece dahil durumda. Taraflar arasında diyalog kurulması ve uzlaşı sağlanması için arabuluculuk yaptı, hala da yapıyor. Her öğrencinin ana dilinde eğitim görme hakkı olduğunu vurguluyorlar. Bu hakkın hayata geçebilmesi için de tüm tarafların sorumluluk alması gerektiğini belirtiyorlar. UNESCO, kapsayıcı ve eşitlikçi eğitim konusunda ciddi katkılar sundu.

Sınav anlaşması, Şam ile daha uzun vadeli bir siyasi diyalogun kapısını aralıyor mu?

Kuzey ve Doğu Suriye’nin statüsü ve Kürt halkının anayasal haklarına ilişkin bazı mutabakatlar sağlanmış durumda. Bu doğrultuda askeri, siyasi, eğitim ve toplumsal alanlarda çalışacak ortak komiteler oluşturuldu. Biz de öğrencilerimizin daha iyi koşullarda sınavlara girebilmesi için üzerimize düşen tüm ahlaki ve vicdani sorumlulukları yerine getiriyoruz.

Şu anda yürütülen çalışmalar, Suriye Eğitim Bakanlığı ile ilişkilerin tamamen kopmaması için de önemli. Eğer sınav sorunu çözülürse diğer başlıklar için de yeni görüşmelere zemin oluşacaktır. İletişimin sürmesi sorunların çözümünü mümkün kılar.

Bu adım, aileler ve öğrenciler açısından nasıl bir etki yarattı?

Uzun süredir öğrencilerin kendi şehirlerinde sınava girmesi için mücadele veriyoruz. Bu hedefe ulaştıktan sonra halkımızda ve öğrencilerde büyük bir memnuniyet oluştu. Birçok aile, daha önce maddi imkansızlıklar ve güvenlik endişeleri nedeniyle çocuklarını sınava gönderemediğini söylüyordu. Şimdi ise tüm çocuklarını sınava göndereceklerini belirtiyorlar. Gönlümüzden geçen, 2011’den bu yana Kuzey ve Doğu Suriye’de eğitim görüp mezun olan tüm öğrencilerin diplomalarının doğrudan tanınmasıydı. Şu an yalnızca Şam müfredatına dayalı sınavlarla bu hak elde ediliyor. Ancak bu konuda ısrarcıyız ve görüşmelerimiz sürecek. Bu süreç bir başlangıçtır; daha adil ve kapsayıcı bir sistem için mücadeleye devam edeceğiz.

 

* * *

Enerjide anlaşma yolu

Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Enerji Konseyi ile Şam yönetiminin Enerji Bakanlığı, enerji alanını güçlendirmek, Fırat Barajı’nı korumak ve bölgenin ihtiyaçlarını karşılamak için anlaştı.

Özerk Yönetim Enerji Komitesi ile Şam İktidarının Enerji Bakanlığı arasında önceki gün Halep'te toplantı yapıldı. İki taraf, özellikle Fırat Barajı (Tebqa) üzerindeki baskıyı hafifletmek ve su rezervlerini korumak için enerji alanında bir anlaşmaya ve karşılıklı iş birliğine vardı. Fırat Barajı, bölgedeki en önemli su kaynaklarından biridir. Halep kenti ve kırsalı da dahil olmak üzere geniş alanlarda içme ve sulama suyunu sağlıyor.