İki tandırdan yeniden yaşama

• Türk devletinin baskılarından dolayı Mexmûr Mülteci Kampı’na göç eden 80 yaşındaki Gulê Çelê, kendi ayakları üstünde durabilmek için köyünde öğrendiği tandır yapımını kampta sürdürüyor. İki tandırla başladığı işini büyüterek hem kadınlara örmek oluyor hem de kültürünü yaşatıyor. 

Öz yeterlilik ilkesini esas alan Kürt kadınları, tandırları başında halen sıcak ekmek pişirmeye devam ediyor. Doğup büyüdüğü toprakların yanı sıra göçertildikleri yerlerde de bu geleneği yaşatıyor. 

Şehit Rüstem Cûdî Mexmûr Mülteci Kampı’nda yaşayan Gulê Çelê, tandır geleneğini kampta sürdürüyor. Jinha’dan Berjîn Kara, 80 yaşındaki Gulê Çelê ile tandır yapma hikayesini konuştu.

Ortak emekle yapılırdı

Eskinden tandır yapımını, “Köyde herkes evinin önüne bir tandır yapardı. Kadınlar ortak emekle bu tandırları inşa ederdi. Biri tandır yapımına başladığında hepimiz yardıma giderdik” sözleriyle anlatan Çelê, bazı tandırların yerin altında bazılarının ise yerin üstünde olduğunu söyledi. Çelê’ye göre, yerin altına yerleştirilen tandırların ekmekleri daha lezzetli oluyor. 

Türk devletinin 1990’lı yıllarda Kurdistan’da köyleri yakması, koruculuk-ajanlık dayatması ve yoğun baskılarından dolayı Çelê ve ailesi Mexmûr’a göç etmek zorunda kaldı.

Kampa geldikten sonra hiçbir şeyleri olmayan Çelê, kendi imkanlarıyla yeni bir yaşam kurmaya çalıştığını kaydetti.

Sıfırdan yaşam kurdu

“Etrûş'a geldiğimizde kız kardeşim bana yardım etti ve iki tane tandır yaptık. Biz de böyle başladık” diyen Çelê, iki tandırla başlayarak yaşamlarını nasıl yeniden kurdukları anlattı:

“Mexmûr Kampı’na ilk geldiğimizde tandır yapmıştık. Birini kendimize birini de komşularımıza yaptık. Daha sonra yaptığımız tandırı geçimimizi sağlamak için satışa çıkardık. Önceleri dışarıdan toprak getirme imkânımız olmadığı için buradaki toprağı kazdık, yabani otları temizledik ve kendi yöntemlerimizle toprak elde ettik. Yavaş yavaş fırsatlar ortaya çıktıktan sonra evler yapıldı ve dışarıdan toprak temin edebildik.”

Tandır nasıl yapılır?

Tandır yapımında istedikleri toprağı elde edene kadar su ve kil kullandıklarını belirten Gulê Çelê, “İstediğimiz kıvamı yakaladıktan sonra içerisine keçi kıllarını koyuyoruz. Daha sonra hamur gibi top yapıp tutunacak şekilde diziyoruz. Daha sonra tandır şeklini alana kadar bu şekilde devam ediyoruz. Yazın bir haftada yapılıyoruz ancak havaların çok sıcak olmasından dolayı ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde yapmayı tercih ediyoruz” dedi.MEXMÛR