• Özel eğitim gerektiren çocuğu Temran’la hayata tutunmaya çalışan Şahide’nin hikâyesini anlatan ‘Temran’ belgeseli, terk edilen annelerin yükünü ve yaşanan sessizliği gözler önüne seriyor.

Belgesel yapımcısı, özel eğitim öğretmeni ve tiyatrocu Şenay Kızılateş’in 2023 yapımı ‘Temran’ belgeseli, özel eğitim gerektiren bir çocuk olan Temran ile annesi Şahide’nin günlük mücadelesini konu alıyor. Pandemi sonrası çekilen film, özel eğitim gerektiren 10 çocuktan 7’sinin babaları tarafından terk edildiğini çarpıcı bir istatistikle ortaya koyuyor. Kadınlara yüklenen bakım emeği, toplumsal dışlanma ve devletin ihmalleri belgeselin ana eksenini oluşturuyor. Şenay Kızılateş, belgeselle kadınların ve çocuklarının yalnızlığı ve dışlanmışlıkları konusunda farkındalık yaratmak istediğini söyledi. ‘Temran’, son olarak Ege Film Festivali’nde yeniden izleyiciyle buluştu. 3. Fethiye Uluslararası Film Festivali’nde de gösterildi.

Görünür olma korkusu

Pandemi sürecinde ekip kuramadığını bu yüzden de belgeseli tek başına çektiğini ifade eden Şenay Kızılateş, “İyi ki çekmişim, mutlu oldum” diyerek duygularını ifade etti. Belgesel çekerken kişilerin rızası olmaksızın görüntü ya da özel yaşantısının yayınlanamayacağının altını çizen Şenay Kızılateş, belgeseli de Şahide’nin rızasıyla çektiğini ifade etti. “Görünür olmak Şahide’de gelgitler yarattı” diyen Şenay Kızılateş, sözlerine şöyle devam etti: “Zaten sık sık evine gittiğim, daha önceden bütün sıkıntılarını dinlediğim bir arkadaşımdı. Ama ister istemez birden görünür olmak onda gelgitler yarattı. ‘Acaba görünmesem mi, özel hayatımı çok bilmeseler mi?’ gibi… Ama son festivalde yine birlikteydik. Sahneye de çıktı.”

Temran isminin ironisi

Belgeselin adı, Şahide’nin çocuğundan geliyor. Şenay Kızılateş, ismin hikâyesini, “Temran, annesinin hayatına damga vuran bir kişilik. Mitolojide iyileştirici güç anlamına geliyor ama burada tam tersi bir durum var. Diyarbakır’da bir Ermeni köyünün adıymış. Bu ironi beni çok etkiledi.” İsim, belgeselin hem duygusal hem ironik tonunu yansıtıyor.” Şenay Kızılateş, belgeseli kadın duyarlılığıyla çektiğini vurgulayarak, “Erkekler ister istemez aynı açıdan bakmamışlardır diye düşünüyorum. Veya hiçbir belgeselci Temran'ı fark edip ‘Ben bu çocuğun, bu annenin acılarını veya bu annenin zorluklarını çekeyim’ dememiştir” şeklinde dile getirdi.

 

 

Anneler yalnız bırakılıyor

Aile düzeninde neredeyse bütün yükün kadının sırtına verildiğini belirten Şenay Kızılateş, “10 özel eğitimli çocuğun 7’sinin babası, çocuk doğduktan belli bir süre sonra aileyi terk ediyor. Ancak 3 baba bu çocukların yaşamında var. O yüzden ben özellikle dikkati buraya vermek istedim. Yani kadınlar, özel eğitimli çocuğa sahip anneler yalnız bırakılıyor. Şahide de bunlardan birisi” diye belirtti. Şahide’nin Temran’la sürekli yan yana olduğu için üretkenliğini açığa çıkaramadığını ifade eden Şenay Kızılateş, “Çocuk direkt olarak annenin hayatını engellediği, zamanını aldığı için zaten ikiz bir hayat yaşıyorlar. Aslında bu kadar yeteneklere sahip olan bir kadın üretemiyor. Bundan daha kötü ne olabilir ki?” diye belirtti.

Sorumluluk kimde?

Şenay Kızılateş, annelik rolünün geleneksel kodlarla yüceltildiğini ama desteklenmediğini belirterek, “Çocuk sadece annenin değil, bu ülkenin, bu dünyanın çocuğu. Çocuklar kendi rızalarıyla dünyaya gelmiyor. Özel eğitimli öğrenciler için okullar var ama bir eğitimci olarak onların yetersizliğine inanıyorum, fiziksel koşulları uygun değil. Apartman benzeri bir yerde, odalarda bu çocuklara eğitim veriliyor. İyi bir denetlemeden geçerse, onların yaşamına uygun fiziksel koşullar olmadığı ortaya çıkar. Belki görünürde birçoğunun adı var ‘özel eğitim okulları’ diye” ifadelerini kullandı. İZMİR

 

* * *

Temran belgeseli gösterimde

Temran’ın çok beğeni topladığını ve çoğu insanın izlerken etkilendiğini ifade eden Şenay Kızılateş, “Benim için Temran'ın yeri çok ayrı. Çünkü farkındalık oluştursun diye yaptığım bir belgeseldi. Ne kadar çok paylaşılabilirse, farkındalık oluşturabilirsek; o kadar bu özel çocukların ve onların yakınlarının, ebeveynlerinin, özellikle kadınların sorunlarını, mücadelesini görüp belki bir şeyler yaparız” diye ifade etti.

Şenay Kızılateş, ilk çektiği Temran belgeseli ile 2023’te İstanbul'da 14. Komensi Sinepark Film Festivali'nde En İyi Belgesel Ödülü aldı. 2024’te Mersin’de Uçan Süpürge Film Festivali’nde gösterildi; bu yıl Almanya'da Türk Filmleri Festivali'ne katıldı. Ege Film Festivali’ne, Urla ve Foça Film Festivalleri’ne katıldı, jüri özel ödülleri kazandı. Şenay Kızılateş’in 2023’te çektiği Temran dışında aynı yıl çektiği Son Faytoncu (2023) adlı belgeseli de bulunuyor. Ayrıca Beni, Beni, Beni Seç (2022), Yetersiz Bakiye (2022), Foça (2024), Bunu Kim Yaptı? (2024) isimli kısa filmleri de bulunuyor. Temran’ın kurgusu Tuğçe Soytürk tarafından hazırlandı.