Beyaz balina kadar şanslı değilsiniz!

• Tıpkı Paris’in ortasında yolunu kaybetmiş beyaz balina durumundayız. Ona günlerdir vitamin takviyesi yapıp, Manş Denizi’ne taşımak için onlarca görevli seferber olmuş ama biliyoruz ki yoksul emekçileri derinleşen krizden kurtaracak görevliler olmayacak!

Enerji krizi, enflasyon, para politikasındaki değişiklikler veya hane halkı beklentilerinin çöküşü, kuraklık, her gün hektar hektar yanan ormanlar ve Paris’in ortasında Seine Nehri’nde gezen bir balina...: Enflasyon son yılların tavanına vurmuşken, vergi ödeme dönemi sıkıştırırken, gaz fiyatlarının dört katına çıkmasıyla bir de ABD’nin Çin’e karşı geliştirdiği önlemlerin Fransa’ya etkileri el ve cep yakmaya devam ediyor!

Ukrayna'daki savaş, mevcut krizlerin en tehlikelisini daha görünür hale getirmiş  gözüküyor.  Savaşın ilk günlerindeki  "barış taahhütleri" ve "çok taraflılık" sona erdi ve dün barıştan bahseden Fransa artık ‘kendimizi daha fazla silahlandırmak için daha fazla harcamamız gerekecek ve en güçlünün (elbette ABD ve ya NATO) tarafında olduğumuzdan emin olacağız’ noktasına geldi. Başta Avrupa olmak üzere her yerde riskin fiyatı arttı ve bitmedi. Böylece, 10 yıllık hazine bonosu, enflasyon rakamlar havada uçuşurken, anlamadığımız ekonomik terimlerin arasında bir hakikat bize bakıyor; Fransa'da durum daha vahim bir boyuta gidiyor… Bu savaş Fransa’da önümüzdeki yıllara dair yapılan  politik ve ekonomik senaryoları havaya uçurdu. Bu, Almanya'nın Rus gazına çok bağımlı olması ve ikamesi kolay olmadığı için fiyatı giderek artan bir gaz savaşını büyütürken, Fransa Cumhurbaşkanı düzeyinde yaptığı açıklamalarda kışın gaz kesintilerinin olmasından bahsediyor. Aynı şekilde internet kesintileri, elektrik tasarruf planları vb günlük olarak hükümetin gündeminde. Tabi Çin'den Avrupa'ya uzanan ve dezenflasyonist olduğu kadar etkili olan uluslararası değer zincirlerinin de etkisi  savaşla da birleşince ülkede işler giderek karışıyor.

2008'deki büyük mali krizden daha kötü bir 2022/2023 kışına mı gidiyoruz? Durumlar kapsam olarak karşılaştırılabilir mi? 2007/2008 krizi, esasen Amerikan kökenli bir mali krizdi. 2008'de bu kredi balonu patladı ve başta Avrupa olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde de yankı buldu. FED'in şu anda çıkışını düzenlediği ünlü Niceliksel Gevşeme tarafından çözülmüştü. 14 yıl  sonra, nitekim Avrupa, elbette Çin'in ve hatta ABD'nin aksine, Covid krizi öncesi faaliyet düzeyine henüz dönmedi. Bütçe açıkları kapatılmasa dahi ithal enflasyon nedeniyle (gaz, petrol ve gıda ürünleri fiyatları üzerinden) Euro Bölgesi'nde enflasyonla mücadele etmek dün gibi kolay olmayacak. 2008'in daha çok finansal bir boyutu  ve ekonomik ve finansal alanda olmadığımızda çok etkilenmemenin bir yolu vardı. 2008'de özellikle Fransa'da Société Générale, Crédit Agricole bankalarda altüst oluşlar yaşandı. Hatta çok az sayıda işten çıkarma oldu. Dolayısıyla tabii ki ciddi bir durgunluk yaşandı, ancak kriz nispeten yereldi. Bu kriz, daha enerjik, daha geniş, daha yaygın olacak. Kriz 2008'de çok dar ekonomik ve mali konulardı, bugün ise özgürlüklerle ilgili güçlü bir boyut var. Artan gıda fiyatları, Eylül ile beklenen birçok işten atma, kapanması muhtemel binlerce küçük esnaf krizi, enerji sorunu, kuraklık, un mamullerinde yaşanan sıkıntı hepsi birleşince önümüzdeki günler pek parlak gözükmüyor.

Ukrayna'daki savaşın, Amerikan-Çin geriliminin ve her yerde yükselen ekonomik, sosyal ve politik sorunların ortaya çıkardığı sorunların derinliğine cevap verecek nitelikte bir iktidarın da olmadığı açık. Macron her fırsatta, İngiliz oyunlarının ayağına takıldığını görüyor. Tahılı dahi İngiliz  oyunları ile Türkiye’nin ahlaksızlığına boyun eğip güvenli halde ülkesine taşıdı.

Enerji ve jeopolitik kısıtlamalar, yavaşlamalar, belirsizlikler, 2023'te Fransa’da pahalıya mal olacak devam eden parasal sıkılaştırma ve daha bir sürü şey hakkında çok konuşacağız bu açık. Bu nedenle Ağustos’tan Eylül’e geçiş bu yıl daha pahalı olacak! Tıpkı Paris’in ortasında yolunu kaybetmiş beyaz balina durumundayız. Ona günlerdir vitamin takviyesi yapıp, Manş Denizine taşımak için onlarca görevli seferber olmuş ama biliyoruz ki yoksul emekçileri derinleşen krizden kurtaracak görevliler olmayacak!