Kauçuk hızla tükeniyor

• Ne yazık ki, doğal kauçuğu tüketme sınırına yaklaştığımıza dair işaretler var. İklim değişikliği, hastalıklar ve fiyatların düşmesi kauçuk tedarikini çok zorluyor. Bu yüzden bilim insanları alternatif bir malzeme arayışına girdi.

FRANK SWAİN

Çeviren: Serap Şen

 

İklim değişikliği, kapitalizm ve hastalıklar, dünyanın kauçuk ağaçlarına ölümcül darbeyi vurmak için bekliyor. Çok geç olmadan kauçuğa alternatif malzemeler bulmamız gerekiyor olabilir.

Doğal kauçuk benzersiz bir dokuya sahiptir; sert olmasına rağmen esnektir ve çok yüksek bir su geçirmezliğine sahiptir. Lastiklerimiz, ayakkabı tabanlarımız, motor ve buzdolabı contalarımız ondan yapılmadır; kablolarımızı ve diğer elektrikli bileşenleri onunla yalıtırız. Salgın döneminde doktorlar ve hemşireler hep kauçuktan yapılma koruyucu ekipmanlar kullandılar. Öylesine önemli bir malzeme ki, AB’nin kritik hammaddeler listesinde.

 

Kauçuk tükenme sınırında

Ne yazık ki, doğal kauçuğu tüketme sınırına yaklaştığımıza dair işaretler var. İklim değişikliği, hastalıklar ve fiyatların düşmesi kauçuk tedarikini çok zorluyor. Bu yüzden bilim insanları alternatif bir malzeme arayışına girdi.

Yıllık doğal kauçuk arzı, yaklaşık 20 milyon ton. Bunun neredeyse tamamı tropikal ormanlardaki küçük arazi parçalarında çalışan bölük pörçük küçük çiftçiler tarafından üretiliyor. Milyonlarca işçi, Tayland, Endonezya, Çin ve Batı Afrika’daki plantasyonlarda ağaç kavuklarını özenle yararak sütümsü bir beyaz sıvı çıkarıyorlar. Bunu tabakalar halinde serip güneşin altında kurutuyorlar. Dünyanın kauçuk arzının %85’i böyle sağlanıyor.

 

Kıran girmiş gibi zarar veriyor

Hem iklim değişikliği hem de onun getirdiği yeni hastalıklar, kauçuk ağaçlarına kıran girmiş gibi zarar veriyor. Fiyatların sürekli düşmesi de eklendiğinde, artık doğal kauçuk arzının talebi karşılayamadığı bir noktaya gelmemiz şaşırtıcı değil. 2019 yılı sonunda, Uluslararası Kauçuk Konseyi, küresel arzın 2020’de bir milyon ton kadar azalacağı uyarısını yapmıştı. Sonrasında salgın geldi. Pandemi nedeniyle talep ilk başta düştü ama sonra devasa bir artış oldu. İnsanlar, toplu taşımadan çekindiği için otomobil satın almaya başlamıştı.

 

Peki ne yapılabilir?

Peki böylesine kritik bir malzemenin tükenmesi karşısında ne gibi önlemler alınabilir? İlk akla gelen elbette daha fazla kauçuk ağacı dikmek. Ancak bunun biyoçeşitlilik için yaratacağı olumsuz sonuçlar çok ciddi. İkinci çözüm alternatif bitkilere yönelmek. Bunlardan biri Taraxacum kok-saghyz. Yani kök sakızı. Bu bitki, İkinci Dünya Savaşı sırasında Asya’daki kauçuk arzı tehlikeye girdiğinde Ruslar tarafından ekilmiş. Kazakistan’da yetişiyor.

Bir diğer alternatif guayule, yani lastik otu. ABD ve Meksika sınırında yetişen çalı cinsi bir bitki. Bu da İkinci Dünya Savaşı sırasında kauçuk sıkıntısı yaşayan ABD tarafından kullanılmış. Kimyasal olarak doğal kauçuk ile benzer ama lateks alerjisine yol açan proteinler içermiyor.

Lastik firmaları gibi büyük kauçuk tüketicileri, aralarında anlaşmalar yaparak ormansızlaştırma sonucu üretilmiş kauçuk satın almamada anlaşmış durumda. Bir başka tedbir ise, kauçuğa bir taban fiyat belirlenmesi.

 

Kaynak: BBC