Faşistin psikolojik özellikleri

• Faşistin en belirgin psikolojik özelliklerinden biri de milliyetçilik ve yabancı düşmanlığıdır. Gruplarının olumlu yönlerini aşırı vurgularlar ve kendilerine yabancı olanı reddederler.

DR. ABDULİLLAH POLAT

Türkiye’de son dönemde patlak veren mafya-devlet-siyaset üçgenindeki kirli ağın toplumdaki etkisi apayrı bir tartışma konusu olmuş durumda. Buradan yola çıkarak faşistin psikolojik özelliklerini irdelemekte yarar vardır.

Faşistin psikolojik özellikleri sadece kendilerini radikal olarak tanımlayanlarda değil, aynı zamanda farklı bir değerler kümesini savunuyor gibi görünen ancak totaliter bir tavırla hareket eden sayısız insan ve grupta da mevcuttur.

Gücün toplumların zihinlerini nasıl şekillendirdiği de dahil olmak üzere çeşitli kültürel fenomenleri daha derinden inceleyen düşünürler, konuyla ilgili sayısız literatüre dayanarak faşistlerin psikolojik özelliklerini belirlemede ortak kılmışlardır.

Konu aslında çok önemli, çünkü bugün çok makul değerleri savunuyor gibi görünen ama arka planda faşistin psikolojik özelliklerini gösteren insanlar ve alanlar var. Aslında bunlar, eşitsiz ve sapkın sosyal ilişkileri teşvik ettikleri için bireyler ve toplumlar için çok zararlıdır.

Psikoanalistlerin bu konudaki tespitlerinde, faşizmin aslında insanların zihnine sofistike bir şekilde sızan oldukça ikiyüzlü ve tutarsız bir tutum olduğu sonucuna varmışlardır. Bu nedenledir ki faşistin 13 psikolojik özelliği olduğunu ‘Ur-Faşizm’ her zaman en masum tezahürleriyle geri dönebilir. Her gün, dünyanın her yerinde onu teşhir etmek ve yeni biçimlerinin her birine işaret etmek bizim görevimizdir.

Faşistin psikolojik özelliklerine dahil edilen üç kült türü vardır. Birincisi, arkaik bilgiye yapılan göndermelerin eşlik ettiği gelenek kültü. Halihazırda aşılmış olan bilginin veya varsayımların restorasyonunu talep ederler. Örneğin, arkaik anlamda “simya”dan bahseden bazı New Age yaklaşımlarında durum böyledir.

Faşistlerin uyguladığı ikinci kült, kahramanlık ve ölüm kültüdür. Cesur işleri büyük ölçüde geliştirirler ve bu kahramanca eylemler karşısında ölümün önemsiz olduğu fikrini iletirler. Hayata anlam vermekten çok ölümü haklı çıkarmaya vurgu yaparlar.

Aynı şekilde, faşistler de eylem kültüne saygı duyarlar. Bu nedenle, düşünmenin zaman kaybı olduğu fikrini teşvik ederler. Onlara göre, çalışmaları bir eylem çağrısını teşvik etmedikçe entelektüeller ve sanatçılar da korkaktır.

Faşistlerin psikolojik özelliklerinden ikisi olan inkar ve dışlamalar; Faşistler, modernite ve aydınlanma ile pekişen toplumsal değerleri reddederler. Her şeyi siyah beyaza bölerler, bu yüzden tartışılmamalı veya eleştirel olarak görülmemelidirler. Bu nedir? Nokta. Tartışacak bir şey yok.

Bundan türetilen faşizm, eleştirel düşünceyi de reddeder. Anlaşmazlıklar ihanettir ve farklı düşünen herkes susturulması gereken bir muhaliftir. Faşistin psikolojik özelliklerinden biri, farklı olana tahammülsüzlük olacaktır.

Bu aynı zamanda farklılık korkusudur. Diğeri düşmandır. Bu düşman korkusunu, onu kötü, insanlık dışı veya insanlık dışı bir tarafa yerleştiren abartılı özellikler vererek beslerler.

Onlar gibi düşünmüyorsan kendine “insan” bile dememelisin. Ayrıca yanlarında olmayanların başarılarını veya erdemlerini kıskanırlar. Bu sana aşırı mı geliyor? Bazı futbolseverlerin yaptığı da bu değil mi?

Korkular ve gerekçeler

Faşistin en belirgin psikolojik özelliklerinden biri de milliyetçilik ve yabancı düşmanlığıdır. Bu tür bir gerekçelendirme ve reddetme, kendisini yalnızca menşe ülke ile ilgili olarak değil, aynı zamanda belirli bir grubun veya alanın kimliğiyle ilgili olarak da gösterir. Gruplarının olumlu yönlerini aşırı vurgularlar ve kendilerine yabancı olanı reddederler.

Faşizm de elitisttir. İkinci sınıf varlıklar olarak gördüğü yoksulları veya mülksüzleri hor görür. Ona göre servet, bir kişinin değerini de tanımlar. Her türlü zayıflığın yanı sıra bir kırılganlık belirtisi olarak yorumlanabilecek herhangi bir tezahürü reddeder.

Faşistler, ciddi ayrımcılık yapmak için cinsiyet konusunu da kullanıyorlar. Geçmişte şovenizm egemendi, ancak bugün bu hoşgörüsüzlük feminist hareketin ve LGTBA hareketinin bazı alanlarında da görülüyor.

Faşistin diğer psikolojik özellikleri

Faşist fikirlerin ana hedef kitlesinin orta sınıf olduğuna dikkat çeken psikoanalistler, konumu tam olarak tanımlanamayan dinamik bir sosyo-ekonomik sektörü diye ifade ederler. Bu yüzden manipülasyona daha geçirgendir.

Faşizmde mevcut olan bir diğer özellik, savaşın yüceltilmesidir. Faşistler, kabul etmeseler bile anti-pasifisttir. "Çatışmayı tek seferde ve herkes için çözmenin" en iyi yolunun şiddet, yani "birine kısa bir süre vermek" olduğuna inanıyorlar.

Savaş

Son olarak, faşistlerin psikolojik özelliklerinden çok incelikli ve ilginç bir özellik daha var. Umberto Eco'nun "Newspeak" dediği şeyle ilgisi var. Son derece basit ve kötü bir dil kullanımı hakkındadır, çünkü ancak bu yoksulluk yoluyla karmaşık ve eleştirel düşünme etkisiz hale getirilebilir.

Faşistin psikolojik özelliklerinin tanımıyla neyin veya kimin örtüştüğünü düşünmek iyidir. Geçmişte çok fazla zarar vermiş ve bugün hala var olan totaliter düşünce pozisyonlarından kendimizi korumamız çok önemlidir.