Faşizm terörü ve büründüğü ruh hali

• Toplumsal eleştiri için açıklanması gereken şey faşist terörün kendisi değil, İzmir’de HDP binasında katledilen Deniz Poyraz son faşist suikast girişiminden sonra liberal halkın tekrarlanan, çaresiz dehşetidir.

DR. ABDULİLLAH POLAT

Faşizm teorileri, tanımlarında faşizmden farklılık gösterir ve nedenlere yönelik araştırmalarda farklı vurgular yapar. Ancak hepsi bir konuda hemfikirdir: Şiddete yakınlık, tüm faşist hareketlerin temel özelliğidir. 

Milliyetçilik, ırkçılık, cinsiyetçilik ve antisemitizm gibi insani eşitsizlik ve eşitsizlik ideolojileri faşizmin özünün bir parçasıdır. Solcu toplumsal eleştiriye göre bu tür insan düşmanı ideolojilerin ölümcül sonuçları olduğu açıktır, cinsiyetçilik ve kadınları hor görme ırkçılık ve antisemitizmin pogromlara ve teröre yol açabileceği gibi, kadın cinayetlerine de yol açar.

Genel olarak eşitsizlik, özgürlük eksikliği, rekabet ve dışlanma ile karakterize edilen bir toplumda, faşist terör - sözlü ve psikolojik, özellikle kurumsal ve yapısal şiddet dahil olmak üzere - kalıcı şiddet buzdağının sadece görünen kısmı olarak görünebilir. Solcu toplumsal eleştiri için açıklanması gereken şey faşist terörün kendisi değil, İzmir’de HDP binasında katledilen Deniz Poyraz son faşist suikast girişiminden sonra liberal halkın tekrarlanan, çaresiz dehşetidir.

Faşist savaşçılar...

Faşizm üzerine araştırma yapan birçok kişinin dediği gibi, modern kapitalizmin zaten şiddetli olan koşullarından "şiddetin sonuçlarını" çıkardıklarında faşist olurlar. Faşist özneler bu nedenle eşitsizlik ideolojilerinin özellikle radikal ve saldırgan bir türünü temsil eder; bu ideolojiler anlamında güç kullanımını (devlet otoritesi dahil) yüksek sesle talep ediyorlar - ya da kendileri doğrudan terör eylemine gidiyorlar.

Faşizmin özel saldırganlığı nereden geliyor? 

Araştırmacılar, faşistlerin "haklı olarak adaletsiz olarak algılanan şeylere isyan eden, ancak kafaları yöneticilerin ideolojisiyle dolu" insanlar olduğunu formüle ederler. Faşist hareketi aşağıdan yükselen otoriter bir protesto potansiyeli olarak tanımladıkları bir yana - tutarlı, şiddet içeren uygulamalarını talep eden milliyetçi, ırkçı ve örneğin son gittikçe koyulaşan türkçülük ideolojinin öfkeli, hayal kırıklığına uğramış destekçileride bir o kadar önemlidir. Açıklamlara göre bu tür insanlar bol miktarda bulunur, çünkü bu ideoloji nüfus içinde büyük çabalarla sürekli "yukarıdan" yayılırken, sosyal koşullar, özellikle kriz zamanlarında birçok insanı öfke ve umutsuzluğa sürüklerler.

Buna göre, faşizmin destekçileri hakim ideolojiyi radikalleştiriyor ve iç ve dış düşmanlara karşı sert baskılar talep ediyor. Wilhelm Reich, Erich Fromm ve Theodor W. Adorno'nun psikanalist teorileri "eleştirel psikoloji" şu sonuca varmıştır: Otoriterlik ve onlarla ilişkilendirilen saldırganlık da dahil olmak üzere eşitsizlik ideolojileri, bireylerin kişilik yapısına derinden demirlenir ve kendileri tarafından tekrar tekrar üretilir. Faşist terörü anlamak için özellikle önemli olan, “asker erkekliği”nin kişilik yapısı diye analiz edilmiştir. Bu tür erkekler için, muhaliflere ve azınlıklara karşı kanlı, alenen sergilenen terör, zorlayıcı, neredeyse fiziksel bir ihtiyaç olarak görürüler. 

"Asker adamlar" muhalifleri ve azınlıkları terörize etmek için bir araya geldiğinde kaçınılmaz olarak erkek savaş ittifakları ortaya çıkar. İlgili siyasi koşullara ve güç dengesine bağlı olarak, bu muharebe ittifakları paramiliter-milis benzeri veya düzenli-askeri biçimler alabilir; gizli terörist hücreler ve ağlar olarak ya da sokakta örgütsüz haydutlar olarak hareket edebilirler.

Türkiye bağlamında ele alındığında son olarak milliyetçilik adi altında başta Kürtler olmak üzere muhaliflere karşı artan faşist saldırılar gittikçe legalleşmektedir. İzmir’deki HDP binasına yapılan ve faşist saldırı sonucunda katledilen Deniz Poyraz’ın bunun artık ne kadar kolay gerçekleştirebileceklerinin alenen göstergesidir. 

Bir yanda devlet şiddet örgütleri, ordu ve polis, diğer yanda faşist savaşçı ittifaklar arasındaki yakınlık, faşizmin tüm tarihi boyunca devam etmektedir. Devlet aygıtından asker ve otoriter adamlar faşizm için bastırıyorlar; Faşist adamlar (ki genellikle adam oluyorlar) orduya ve polise, özellikle de muharebe pratiği ve seçkin bir karakter sunması gereken bölgelere girmeye çalışıyorlar. Devlet aygıtına yakınlık, faşistlere genellikle organize şiddet, silahlar ve silah eğitimi hakkında uzman bilgilere erişim sağlıyor. Bu şekilde faşist terörün öldürücü potansiyeli katlanıyor. 

Sorulması gereken sorulardan birisi de; Faşist özneler ne tür yeni bir topluluk düşündükleri konusudur? Savaş liglerinin tekrar devreye girdiği yer Türkiye’dir. 

Faşist tehlikeye tahammül edecekler mi?

Faşizm, çoğunlukla zayıf ve savunmasız olanları etkileyen terörünü her zaman benzer hikayelerle haklı çıkarır: Vahşi şiddet yalnızca düşman bir üstünlüğe karşı kendini savunmadır, evet, aksi takdirde yakında kaçınılmaz olarak yok olacak olan kendi grubu için bir kurtarma önlemidir. Bu tür anlatıların oldukça harekete geçirici bir etkisi vardır; şüphesiz faşist öznelerin çoğu onlara gerçekten inanmaktadır. Sağ terörün aşırı yıkıcılığı da bu inançtan besleniyor.

Faşist bir bakış açısına göre zorla kurtarılması gereken topluluk, genellikle özgürleştirilmesi ve izinsiz giren tehditlerden ve parazitlerden, hastalıklardan veya benzerlerinden temizlenmesi gereken canlı bir beden olarak sunulur. Karşılık gelen dil imgeleri, genellikle, enfekte olmuş vücut parçalarının yakılması ve kesilmesi ya da benzer şiddet içeren operasyonlarla ilgilidir. 14 Varsayım, bu retoriğin, faşist bireyin kendi bedeninin dışarıdan tehdit edileceği korkusuna fiilen tanıklık etmesidir ve içeride düşman güçler tarafından.

Bu terörün kurbanları “beyaz” olmayan ve Yahudilerdir, aynı zamanda liberal seçkinlerin gerçek veya sözde temsilcileridir. Sağcı teröristler bu seçkinleri etnik ve kültürel kaynaşma, kitlesel göç ve genel olarak sağcıların yakındığı “beyaz halklar”ın ve özellikle “beyaz adam”ın yumuşaması ve çöküşünden sorumlu tutuyor.

Tarihte, egemen grupların devlet aygıtındaki ve ekonomideki davranışları, faşist terörün hangi gelişme fırsatlarına sahip olacağına her zaman kararlı bir şekilde karar vermiştir. Çoğu faşizm araştırmacısı bu noktada hemfikirdir. Günümüzün kapitalizm seçkinleri faşizme olan mesafelerini koruyacaklar mı, hatta faşizmle etkin bir şekilde savaşacaklar mı? Kendileri için tamamen farklı tehlikelere odaklandıkları için faşist tehlikeye tahammül edecekler mi? Yoksa, 1922-1943 İtalya'da ve 1933-1945 Almanya'da ve Türkiye’de özellikle bariz bir biçimde olduğu gibi, kâr ve iktidarda kendi çıkarları doğrultusunda faşizmle bir anlaşma mı yapacaklar?

 ***

Uyarılar ve kaynaklar;
1- Faşizmin üç faydalı tanımı burada bulunabilir: https://faschismustheorie.de/wp-content/uploads/2013/01/17-10-18-FaschismusdefinUNGEN_Handout_MW.pdf
2- Reinhard Opitz: Faşizmin ortaya çıkışı ve önlenmesi hakkında. İçinde: Das Argument, H. 7-9, 1974, s. 543-603, 591ff.
3- Wilhelm Reich: Faşizmin kitle psikolojisi (1933)
4- Erich Fromm: Özgürlük Korkusu (1941)
5- Theodor W. Adorno ve diğerleri: Otoriter Karakter Çalışmaları (1950)
6- Klaus Theweleit: Erkek Fantezileri (1977/78); Faillerin kahkahaları (2015)
7- Ernst Bloch: Bu zamandan kalan miras (1935)
8- Sven Reichardt: Faşist Savaş Birlikleri. İtalyan Squadrism ve Alman SA'da Şiddet ve Topluluk (2002)
9- Heike Kleffner / Matthias Meisner: Aşırı güvenlik. Poliste aşırı sağcılar, anayasanın korunması, silahlı kuvvetler ve yargı (2019). Bundeswehr'in seçkin birimleri arasındaki duruma ilişkin güncel bir genel bakış şu adreste bulunabilir: https://bit.ly/2M7vfYA
10- Roger Griffin: Faşizmin Doğası (Londra 1993)
11- Michael Mann: Faşizm ve Faşistler. İçinde: Mittelweg 36, Şubat/Mart 2007, 26-54