• Bir grup bilim insanı Zagroslardaki Şaneder mağarasında bulunan 75 bin yıllık mezarlarda keşfedilen polenlerin Neanderthallerin ölülerini çiçeklerle gömdüğü yönündeki yorumlara karşı bir tez geliştirdi.

Şaneder mağarası, Zagros silsilesinde yer alan Bradost mıntıkasında, Zap nehrine sadece 800 metre uzakta doğal bir yapı. 1951 yılında ABDli antropolog Ralph Solecki tarafından keşfedilen mağarada takip eden yıllarda bulunan Neanderthal iskeletleri o dönemde büyük yankı uyandırmıştı.

Ama Şaneder’in uluslararası alanda ünlenmesini sağlayan keşif Şaneder 4 olarak adlandırılan isketletin gömüldüğü noktada bulunan polen kalıntıları. Araştırmacılar bu kalıntıları, Neanderthallerin ölülerini çiçeklerle gömdüğü yönünde bir yoruma itmişti.

Şaneder “çiçek mezarlarıyla” ünlendi

Ölümden sonra bir dünya tezahürü, insanı diğer tüm canlılardan dramatik bir şekilde ayıran bir düşünce biçimidir. Hiçbir diğer insansıda da bu tür bir düşünceye ve ölülerle ilgili bir ritüele rastlanmaz. Bu nedenle Şaneder uzun süre bilim dünyasında tartışma konusu oldu.

 

 

Polenleri arılar taşımış olabilir

Journal of Archaeological Science dergisinde 28 Ağustos'ta yayınlanan yeni çalışmada, İngiltere'deki Liverpool John Moores Üniversitesi'nde paleoekolog olan Chris Hunt ve ekibi Shanidar 4'teki polen kanıtlarını yeniden inceledi ve topraktaki polen yoğunluğunun çiçeklerden değil arılar tarafından yapılan yuvalardan kaynaklı olduğu teorisini ortaya attı.

Mezarın üstünden ve altından alınan toprak örnekleri ilk olarak 1975 yılında iki palinolog - polen uzmanı - tarafından incelenmiş ve bunların bilinen beş ve tanımlanamayan iki tür bitkiye ait olduğu belirlenmişti.

Hunt ve ekibi, bitki türlerinin daha önceki tanımlamalarına büyük ölçüde katılmakla birlikte, bitkilerin aslında yılın biraz farklı zamanlarında yetiştiğini keşfederek, Neandertallerin ölülere hediye etmek için çiçek topladıkları yönündeki yorumu tartışmaya açtı.

Toprak altında yuva yapan arılar

Hunt ve ekibi 2016 yılında yaptıkları kazılar sırasında mağara yakınında çamurla kaplı eski arı yuvalarını fark etti. Ekibe göre toprak altında yuva yapan bu arılar toprağı delmiş ve yuvalardan geçerken topladıkları polenleri biriktirmiş olabilirler.

Araştırmacılar makalelerinde, karışık polen kümelerinin çiçeklerin tamamının yere serildiğini göstermediğini ifade ederek bunun yerine, "polenlerin arılar tarafından toplanmış ve kümeler halinde bırakılmış olma ihtimalinin çok daha yüksek olduğunu" belirtti.

Neanderthaller ölülerini dikenli bitkilerle koruyordu

Palinoloji ve Çevresel Arkeoloji Araştırma Laboratuvarı'ndan (PEARL) Angie Perrotti, Hunt ve ekibinin yuva yapan arılar aracılığıyla polen varlığını açıklamasının "ikna edici bir argüman" sunduğunu belirtti.

Ekibin çalışmaları Şaneder’taki polen birkimi konusundaki yorumları boşa çıkarsa da Hunt, Neanderthallerin ölülerinin üstünü bitkilerle kapladıklarına yönelik bazı kanıtlar olduğunu söylüyor. Mağarada gömü alanlarından odunsu dokuya sahip örnekler toplayan ekip bunlar üzerinde de çalışmalar yürütecek.

Hunt, Neandertallerin cesetlerin üzerine dallar ve diğer bitki örtüsünü koyduklarını düşündüğünü belirterek dikenli bir tür olan Centaurea solstitialis'in (sarı yıldız devedikeni) ölen Neandertallerin altına değil de üstüne yerleştirilmesiyle cesetlerin leş yiyen hayvanlardan korunmuş olabileceğini de dile getirdi.

 

*****