Kansızlık–demir eksikliği anemisi

• Dünyada kadınlarda görülme sıklığı yüzde 30-40, erkeklerde yaklaşık yüzde 20′dir. Bu kansızlıklar arasında dünyada en çok görülen demir eksikliği anemisidir.

Kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar) vardır. Bu kan hücrelerinin yapısında hemoglobin bulunmaktadır. Hemoglobin oksijenin taşınmasını ve bu hücrelerin kırmızı olmasını sağlamaktadır. Nefes alırken akciğerdeki oksijen bu hemoglobinin yapısına bağlanarak taşınmaktadır. Bu hemoglobinin kanda bulunması gereken miktarın altında olması sonucu kansızlık (anemi) ortaya çıkar.

Dünyada kadınlarda görülme sıklığı yüzde 30-40, erkeklerde yaklaşık yüzde 20′dir. Bu kansızlıklar arasında dünyada en çok görülen demir eksikliği anemisidir.

Demir eksikliğinde vakaların çoğunda bir belirti görülmez. Yapılan kan tahlilleri sonucu teşhis konabilir. Eğer hastalık ilerlemiş ise halsizlik, solukluk, yorgunluk, iştahsızlık gibi durumlar oluşur. Fiziksel bir aktivite sırasında çarpıntı, nefes almada güçlük, çabuk yorulma hastalığın şiddetine göre ortaya çıkar. Bunlar dışında baş dönmesi, kulak çınlaması, ağız kenarında çatlaklar, tırnakların kaşık şeklini alması, çatlaklar oluşması, dilde kızarma, çatlak ve kabarcık oluşumu ve yutarken zorlanma görülebilir.

Yapılan fiziki muayene, hastanın doktora anlattıkları ve kan tahlilleri sonucu tanı konur. Alyuvarlar mikroskobik olarak incelenir. Kan hemoglobini, demir bağlama kapasitesi ve demir depo düzeyine bakılır. Hemoglobin için gereken minimum değerler erkekte 13 g/dl, kadında ise 12 g/dl’dir. Bunlar dünya sağlık örgütünün belirlediği değerlerdir. 6 yaşa kadarki çocuklarda 11 g/dl, 6-15 yaş arasında ise 12 g/dl’nin altında olması kansızlığın göstergesidir.

Demir eksikliği demir alımında eksiklikten kaynaklanmaktadır. Özellikle hamilelikte ve emzirme döneminde demir daha fazla gerekir. Bazı hastalıklar sonucu demirin bağırsaklardan vücuda emilmesi yetersiz olup kansızlık yaratabilir. Kronikleşmiş bağırsak hastalıkları, mide ameliyatları, sindirim bozuklukları sonucu demir alımı yavaşlar. Kanamalar da kansızlığa yol açmaktadır. 

Demir eksikliği tedavisinde uygulanan yöntem ağızdan demir ilacı verilmesidir. Genelde 2 ay sonra hasta normale döner ancak demir depolarının doldurulması için uzun bir süre daha demir tedavisi uygulanır. Bu tedavi bir yıla kadar çıkabilir. Tedavi esnasında geçici olarak dışkı koyulaşır ve dişlerde siyahlaşma olabilir. Bağırsaklarında emilim bozukluğu olanlara demir enjekte edilir. Baklagiller, darı, mercimek, beyaz fasulye, bezelye ve kırmızı et demir oranı yüksek olan ilaçlardır.