Arkadaşlığı adımlarken

• Kadınların birlikte attığı adımlar, karşılıklı kurdukları cümleler, kentin sokaklarının bilgisiyle kendiliğin bilgisini, yanındakinin bilgisini harmanlar.

Donald Trump’ın başkanlık konuşmasını dinlerken bir yandan ürperiyor bir yandan düşünüyorum: Arkadaşlarıyla nasıl ilişkilenir? Ya Melanie Trump? Erkek Trump yönetimle ilgili olmayan konuları nasıl dile getirir; hangi sözcükleri kullanır? Yönetimle ilgili sözlerinin kısırlığı, kelime sayısının azlığı, birbirinin tekrarı kelimelerden oluşan cümlelerle Mein Kampf’a yaklaşan lügatsizliği siyaset dışı konuşmalarında da devam ediyor mudur? Melanie Trump’ın erkek Trump yanında susuya komutlu dudakları arkadaşlarıyla biraradayken kıpırdıyor mudur? Sahi, arkadaşlarıyla neler konuşur bunca erk sahibi bir başkan? Memleketin ahvalini konuşmadığında neredeyse eminim.

Aristoteles arkadaşlık tiplerini anlatırken salt insanlardan değil, diğer hayvanlardan da bahseder. Arkadaşlık, ötekine duyulan sevgiyle, yakınlık hissiyle tanımlıdır. Ötekini bize faydası olduğu ve/ya da keyif aldığımız ya da salt iyi duygular beslediğimiz, onun iyiliğini dilediğimiz için severiz. Aristoteles’e göre işte bu son form tam arkadaşlıktır. Olmuştur; amacına ulaşmıştır – etiktir. Kişiyi tanımlar; kendisiyle kurduğu ilişkinin mükemmele yaklaşmasını sağlar. Tam da burada yukarıda sorduğum sorular gündeme geliyor. Zira, düşünüre göre, "[k]imse arkadaşsız yaşamak istemez... Gerçekten, zenginlerin ve yüksek mevkide bulunanların ve iktidar sahiplerinin arkadaşlığa özellikle ihtiyaç duydukları söylenebilir. Zira, böylesine bolluk, özellikle arkadaşlara yönelik cömertlik/yardımseverlik fırsatı olmadan ne işe yarar ... Yoksullukta ve diğer talihsizliklerde de insanlar arkadaşların tek sığınak olduğunu düşünür" (Nichomachean Ethics, 8. Kitap).

Bu okumada etik olan, iyi, erdemli, tamamlanmaya yönelik bir yaşam, iyiliğini dilememizle tanımlanan arkadaşlık formudur. Fayda ve keyif üzerinden biçimlenen arkadaşlıklar kötü ya da erdemsiz değildir; sadece iyi yaşamla alâkaları olmaz. Bu arkadaşlıklar etikle tamamlanmadıkları ölçüde insan eksik kalır, kendisiyle ilişkisi zedelenir. Dolayısıyla başkalarıyla ilişkisi dengesiz, kesintili, sonuçsuz olur. Sonuçsuz ilişkilerin yaygınlaştığı topluluklar istikrarsızlıkla tanımlanır.

Trump çiftinin bu çerçevede nerede durduğu açık olsa gerek. Trump’ın yönetime geçer geçmez uygulamaya geçirdiği kararların olası toplumsal açılımları da. "Oysa," diyor, Derya,  "arkadaşlık çarpar." Hüma’yla yol arkadaşı; yürüyüşte karşılaşıyorlar; yürüyüşle devam ediyorlar. Karşılaşmaları hızlı ritimde yürürken; devamı hep konuşma konularına göre değişiyor. Karşılaşmaları deniz kenarındaki yürüyüş yolundayken; devamı hep kentin farklı noktalarına evriliyor. Attıkları adımlar yer yer birbirine uyuyor; yer yer Derya öne geçiyor, zaman zaman Hüma geride kalıyor. Derya ile Hüma’nın yürüyüşleri mevsimleri kesiyor; sohbetleri, sokaklara farklı aylarda farklı yankılarla dönüyor. Kentin nemli soğuğunda Hüma, "arkadaşlığın sıcak eli"nden bahsediyor; nemli yaz günlerinde, arkadaşından yediği tokadın öncesini, nasılını, sonrasını anlatırken hâlâ devam edebilmelerini salt fayda ve keyifle tanımlanmaya bir ilişki olmasına bağlıyor.

Leyla Bektaş Ata, "Kent Hakkı, Toplumsal Cinsiyet ve Aylak Gezgin Benjamin’i Hatırlamak" (2023) başlıklı yazısında, kadınların kentteki adımlarının politik yanına işaret eder: "Sokaklarda olan bitene tesadüf etmek hatıraları harekete geçirmenin yanı sıra mekânla, siyasetle, hak talebiyle nasıl ilişkilenildiğine dair ipuçları da verir" (88) Kadınların birlikte attığı adımlar, karşılıklı kurdukları cümleler, kentin sokaklarının bilgisiyle kendiliğin bilgisini, yanındakinin bilgisini harmanlar. Derya’nın dediği gibi, "arkadaşlık çarpar; çünkü arkadaşlıklarım bana kendimi anlatır."

Derya’yla Hüma’nın yürüyerek evrilen arkadaşlığında feminist politikanın biraradalık pratiğinin izlerini görmek mümkün. Haliyle, sözden mekâna, mekândan geçmişe ve bugüne uzanan özen önceliğiyle açımlanan bir birarada olma hali, muktedirin ofisinden, salonundan, kararlarından özgürleşmeye atılan adımlarla şekillenir.